|
 |
|
A
kiedy będziesz moją żoną A kiedy będziesz moją żoną, umiłowaną, poślubioną, wówczas się ogród nam otworzy, ogród świetlisty, pełen zorzy. Rozwonią nam się kwietne sady, pachnąć nam będą winogrady, i róże śliczne, i powoje całować będą włosy twoje. Pójdziemy cisi, zamyśleni, Wsród złotych przymgleń i promieni, pójdziemy wolno alejami, pomiędzy drzewa, cisi, sami. Gałązki ku nam zwisać będą, narcyzy piąć się srebrną grzędą i padnie biały kwiat lipowy na rozkochane nasze głowy. Ubiorę ciebie w błękit kwiatów, niezopominek i bławatów, ustroję ciebie w paproć młodą i świat rozświetlę twa urodą. Pójdziemy cisi, zamysleni, wśród złotych przymgleń i promieni, pójdziemy w ogród pełen zorzy, kędy drzwi miłość nam otworzy Brzozy Zapłakały rdzawe liście rozpłakanych brzóz, na dalekie ciemne morza popłynął ich głos. Zapytały morza: "Czemu łkacie smutno tak? Czy wam słońca brak jasnego, czy wam deszczu brak?" "Nie brak nam jasnego słońca, deszcze chmury ślą, tylko ziemia, kędy rośniem, przesiąknięta krwią." Credo Jutro?... Nie wierzę, aby lepiej było i nie zazdroszczę już tej wiary - dzieciom... Po co się łudzić? Wydarte stuleciom posępne, smutne, zimne doświadczenie złudzeniem wszelkim na czole wyryło: "Śmierć i nicestwo!"... zabiło złudzenie... I tylko dziwna, mistyczna, szalona chęć tą ohydną wstrząsnąć ziemi bryłą, świat cały, jak jest, pochwycić w ramiona, z posad go dźwignąć i na nowe koła jakie bądź rzucić, gdy te, co go toczą, we łzach się pławią i we krwi się broczą; i tylko głos ten, co nas w noce woła z złem walczyć nie przez ufność odrodzenia, lecz przez nienawiść ku złemu dla złego i żądzę, ssaną z powietrzem, niszczenia: jest naszą wiarą. A choć czasem ona omdlewa w piersiach, to wnet zmartwychwstawa, jako z popiołów Feniks, odrodzona, i jak kometa błyska ludziom krwawa, której płomienie może świat zażegą. My nienawidzim zła dzisiejszej doby - - jutro?... To jutro?... Jutro, marzyciele, przeklinać własne swe będziecie próby, nowe zło w nowym odkrywając dziele; jutro, trawieni nowymi choroby, szukać będziecie nowego systemu leków i zbawień, a nie mogąc męce ulżyć, bezsilni załamiecie ręce, bo póki ludziom trwać, póty trwać złemu. Lecz naprzód, naprzód! Niechaj zbrodnie stare ustąpią nowym - nim się te przeżyją - - ścigajcie marzeń cudną, a czczą marę, jak ci ścigali, co dziś w grobach gniją. Lecz naprzód, naprzód! Łudźcie się, Ikary, że potraficie dolecieć do słońca, w zdobyte niebo wstąpić z człowieczeństwem, a potem - widźcie, że próżne ofiary, że pomoc złego jest wiecznotrwająca, zwątpcie, zrozpaczcie i gińcie z przekleństwem! Bo niczym innym nie jest chód ludzkości, tylko przemianą zła wieczyście trwałą; o Chrystusowej marząc wszechmiłości deptajcie wroga, co was przedtem deptał, drżąc, że już rośnie mściciel z jego kości, co was obali, jak kłodę zbutwiałą, i znów was zdepce, gdy już krew wychłeptał. Brutalna siła, która rządzi światem, wybawicielem nie jest ani katem: ślepa i głucha, zimna, obojętna, idzie bez celu i nie władnąc, włada, nie dba, gdzie jakie pozostawi piętna, kto pod jej nogą powstaje, kto pada? Nienawiść dźwignią jest świata - - niech działa ta najsilniejsza potęga ludzkości: jeśli potrafi i dusze, i ciała na wskroś przekształcić, zabić w ludziach zwierzę: wówczas dopiero w królestwo miłości ewangelicznej na ziemi - uwierzę. Dziś Dawniej się trzeba był zużyć, przeżyć by przestać kochać, podziwiać i wierzyć; dziś - pierwsze nasze myśli są zwątpieniem, nudą, szyderstwem, wstrętem i przeczeniem. Dzieci krytyki, wiedzy i rozwagi, cudzych doświadczeń mając pełną głowę, choćby nam dano skrzydła Ikarowe, nie mielibyśmy do lotu odwagi. My nie tracimy nic, bośmy od razu nic nie przynieśli - i tylko nam bywa tak źle, że na złe takie brak wyrazu, a serce pęka w nas i we krwi pływa Fałsz, zawiść... Fałsz, zawiść, płaskość, mierność, nikczemność, głupota: oto rafy, o które łódź moja potrąca, płynąc przez życia mętne i cuchnące błota pod niebem zachmurzonym, bez gwiazd i bez słońca. Wiem, że błot nie przepłynę - odrzucam precz wiosła i przymknąwszy powieki na dnie łodzi leżę, nie dbając, kędy by mnie mętna woda niosła, nie dbając, gdzie i jakie czeka mnie wybrzeże? Tak płynę ja, zrodzony od czystego morza, do purpurowych wschodó, zachodów złoconych, do gwiazd kroci, orkanu, co gna przez przestworza, do cisz wielkich i sennych i do wysp zielonych. Tak płynę ja, zrodzony, by słoneczne fale pruć silnym ruchem ręki leżącej na sterze, by wiry i wietrzyce roztrącać zuchwale - - tak płynę i półmartwo na dnie łodzi leżę. |
Ach! Gdzież są te
złote dni... Ach! Gdzież są te złote dni, którem miał obiecane kiedym otwierał oczy, gdy świat mi mówił: wstanę? Gdzież są te złote dni, co miały mym być udziałem? Któż za mnie je otrzymał, gdy ja ich nie dostałem? Gdzież one się podziały? W czyjeż upadły dłonie? Mnie przeznaczone były, kogóż się spytam o nie? Któż za mnie był szczęśliwy? Kto ciągnął z nich pożytek? Bóg rzucił je na wodę, we światła grę, na zbytek.... Cień Chopina Na wiejskie gaje, na kwietne sady, na pola hen, idzie nocami cień jego blady, cichy, jak sen. Słucha, jak szumią nad rzeką lasy owite w mgły; jak brzęczą skrzypce, jak huczą basy z odległej wsi. Słucha, jak szepcą drżące osiny, malwy i bez; i rozpłakanej słucha dziewczyny, jej skarg, jej łez. W wodnych wiklinach, w blasku księżyca, w północny chłód, rusałka patrzy nań bladolica z przepastnych wód. Słucha jęczących dzwonów pogrzebnych i wielkich łkań, i rozpłyniętych kędyś, podniebnych, gwiazd błędnych drgań... Słucha, jak serca w bólu się kruszą i rwą bez sił - - słucha wszystkiego, co jego duszą było, gdy żył... Czarna róża Serce me spało, a moja myśl tonęła gdzieś w lazurze, nagle ujrzałem przy sobie tuż skromniutką, czarną różę. Wspaniałą krasą jej kwiat i liść bynajmniej się nie płoni, a przecież dziwny jakiś czar przykuwa wzrok mój do niej. Czarna różyczko! zerwę cię, na piersi przypnę sennej - serce się budzi - cóż to? ma dłoń chwyta za kwiat kamienny! Odchodzę smutny - w tej chwili znów z kamienia kwiat wykwita; wracam - i znowu moja dłoń za zimny kamień chwyta. Czymże jest młodość Czymże jest młodość bez miłości? Jest jako gwiazda bez promieni, jako oaza bez strumieni, jest jako róży kwiat bez woni, jak bezowocny kwiat jabłoni, jest jako pszczelny ul bez miodu, jak pyszny pałac bez ogrodu. Czym jest, kto nie ma kogo kochać? Jest jak dąb na urwisku góry, jak wiotki powój bez podpory, jako jaskółka jest bezgniezdna, jako wodospad skalny bez dna, jak bez stolicy kraj szeroki, jako lecący wiatr w obłoki. Daleko został... Daleko został cały świat, wiatr tylko po uboczy nagiej, pożółkłej, o szarych mchach, jęczące skrzydła włóczy Nie przyszła tutaj ze mną wraz pamięć ni myśl niczyja, tylko tęsknota, co dusze rwie, tęsknota, co zabija Ekstaza Nie widzę, słucham cię oczyma, biała! Nagości twojej linie i kolory w hymn mi się jeden łączą różnowzory, w muzykę kształtu, w pieśń twojego ciała... Melodią jesteś i harmonią ciała! Rzucona kędyś w dalekie przestwory, jako przelotne świecisz meteory - - pieśń twej piękności promienieje, pałą... Komu się zjawisz taka, pójdzie dalej z twarzą od świata odwróconą, senną - tak ci rzeźbiarze, co Wenus promienną niegdyś w paryjskim marmurze kowali, chodzili cisi, senni między ludem - oni widzieli cud i żyli cudem... Evviva l'arte! Evviva l'arte! Człowiek zginąć musi - cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem, nędza porywa za gardło i dusi - zginąć, to zginąć jak pies, a tymczasem, choć życie nasze splunięcia niewarte: evviva l'arte! Evviva l'arte! Niechaj pasie brzuchy, nędzny filistrów naród! My, artyści, my, którym często na chleb braknie suchy, my, do jesiennych tak podobni liści, i tak wykrzyknycie naiem: gdy wszystko nic warte, evviva l'arte! Evviva l'arte! Duma naszym bogiem, sława nam słońcem, nam, królom bez ziemi, możemy z głodu skonać gdzieś pod progiem, ale jak orły z skrzydły złamanemi - więc naprzód! Cóż jest prócz sławy co warte? evviva l'arte! Evviva l'arte! W piersiach naszych płoną ognie przez Boga samego włożone: więc patrzym na tłum z głową podniesioną, laurów za złotą nie damy koronę, i chociaż ższe nic niewarte, evviva l'arte! |