Zasady Dżinizmu
Dżiniści wierzą w to, że do osiągnięcia wyższych stanów osobistego rozwoju czy oświecenia laikat musi przestrzegać tzw. pięciu małych przykazań (anuvratas). Przykazania, jakimi muszą się kierować mnisi i mniszki, są o wiele bardziej rygorystyczne niż anuvratas. Tych pięć zasad (mahavratas) to:

Ahimsa (niekrzywdzenie) - fundamentalne przykazanie z którego wynikają wszystkie pozostałe. Osobom świeckim, w myśl tej zasady, nie wolno zabijać i w sposób zamierzony krzywdzić istot żywych. Dżiniści są wegetarianami ale wielu z nich nie spożywa także innych produktów, w których żyją mikroskopijne organizmy - np. alkohol, figi, miód czy warzywa korzeniowe. Ahimsa zabrania im także wykonywania zawodów związanych z zabijaniem lub krzywdzeniem istot żywych.

Satya (mówienie prawdy) - nie należy nikogo krzywdzić mówieniem nieprawdy.

Asteya - nie brać tego, co nie zostało dane

Brahmacharyja (czystość płciowa) - osobom świeckim zabrania się swobody płciowej, a mnichów i mniszki obowiązuje celibat.

Aparigrapha (nieposiadanie) - osoby świeckie powinny ograniczyć posiadanie dóbr materialnych do niezbędnego minimum, a w stosunku do mnichów i mniszek jest stan nieposiadania czegokolwiek. Mnisi z sekty Digambarów nie posiadają nawet szat.

W co wierzą Dżiniści?

Anekantavada (nie - jednostronność) - według tej zasady żadne pojedynczy opis zagadnienia nie zawiera całej prawdy. Przedmiot rozważań, czas, miejsce oraz warunki obserwacji wpływają na punkt widzenia - więc jakiekolwiek rozważania powinno się prowadzić z różnych punktów widzenia. Z takiej postawy do rzeczywistości wynika niedogmatyczne podejście Dżinistów do doktryn innych wyznań.

Loka (Wszechświat) - według Świętych Pism dżinijskich przestrzeń jest nieskończona, ale tylko jej skończona część jest zajęta przez coś, co nazywamy Wszechświatem. Wszystko co jest w nim jest wieczne jakkolwiek formy w jakich występują rzeczy mogą się zmieniać. Istoty ludzkie zamieszkują środek Wszechświata z niebami nad sobą i piekłami pod sobą. Dżiniści wierzą, że Wszechświat istnieje wiecznie - bez początku i końca.

Jiva (dusza) - dżiniści wierzą, że wszystkie żywe istoty mają duszę indywidualną (jiva), która okupuje ciało - konglomerat atomów. W chwili śmierci dusza opuszcza ciało i natychmiast rodzi się w innym. Osiągnięcie mokszy czyli nirwany kończącej bezustanny cykl wcieleń jest celem każdego dżinisty.

Ajiva (nie - dusza) - wszystko we wszechświecie co jest bezrozumne - np. materia, czas, przestrzeń itp.

Karma - wszystkie dusze (jivas) są równe w potencjalnym dostępie do nieskończonej wiedzy, energii i szczęśliwości. Tym niemniej te wrodzone właściwości dusz są zmieniane przez karmę, rozumianą jako forma subtelnej materii, która wiąże się z duszą jako rezultat takich a nie innych czynności ciała, mowy i umysłu. Taka skumulowana karma więzi duszę w cyklu narodzin i śmierci. Ilość i typy cząstek karmy związanej z duszą są zależne od rodzaju ciała w którym zamieszkuje dusza.

Moksza lub nirwana - (wieczne uwolnienie w wyniku oświecenia) - ostatecznym celem życia jest wyzwolenie duszy z cyklu narodzin i śmierci. Dokonuje się to poprzez wyciąganie całej wiążącej karmy aby zapobiec dalszej akumulacji. Aby to osiągnąć należy być istotą ludzką i prowadzić życie ascety według reguł dżinijskich. Gdy dusza osiągnie czysty, nie obciążony żadną karmą, stan wszechwiedzy wznosi się do szczytu wszechswiata, gdzie istnieć będzie na zawsze. Taką duszę nazywa się Siddha - Doskonałe Istnienie (ang. Perfected Being).

Aby osiągnąć mokszę jest konieczne posiadanie trzech cech zwanych Trzema Klejnotami:

Dżinizm to głównie nauka o wyzwoleniu.

Istnieje niezliczona ilość dusz jednostkowych, ich rozmiary są ograniczone i dostosowane do wielkości ciała.
Z natury dusze posiadają: nieograniczone widzenie, nieograniczoną zdolność poznania, nieograniczoną moc i nieograniczoną błogość, lecz te właściwości w pełni ujawniają się jedynie u osób, które osiągnęły wyzwolenie. U większości właściwości te zostały ograniczone w wyniku odwiecznego uwikłania się w koło żywotów.
Na skutek wszelkiej aktywności (myśli, słowa, czyny, uczucia...) subtelna materia wpływa do duszy i osadza się w niej. Owa subtelna materia, którą dżiniści określają mianem uczynków - karmanem, powoduje przywiązanie, co ogranicza naturalne właściwości duszy i przyczynia się do powstania różnych negatywnych cech człowieka, głównie do powstania namiętności, wreszcie powoduje, iż dobre i złe uczynki wywierają wpływ na kolejne narodziny/wcielenia.
Cierpienia i przyjemności doznawane w nowych żywotach są zapłatą za dobre i złe czyny - dzięki czemu karman zostaje unicestwiony (subtelna materia zostaje usunięta z duszy), lecz dzięki aktywności związanej z nowym życiem tworzy się nowy karman (materia na nowo wnika w duszę) wskutek oddziaływania namiętności...
W ten sposób krąg się zamyka i trwa to w nieskończoność.


Aby osiągnąć wyzwolenie (uwolnić się od karmana) trzeba:

prowadzić nieskazitelnie moralny tryb życia, dzięki czemu w znaczny sposób zmniejsza się dopływ nowego karmana.
uniezależnić zmysły i oddalać przekazywane przez nie szkodliwe wrażenia zmysłowe, ponieważ wrażenia zmysłowe wywołują namiętności, co z kolei umożliwia osadzanie się karmana (subtelnej materii) w duszy.
uprawiać ascezę - najważniejszy środek, służący do niszczenia karmana, który przedostał się już do duszy; w wyniku dobrowolnego umartwiania się istniejący w duszy karman dojrzewa w sztuczny sposób i zostaje zniszczony.



Osiągnięcie wyzwolenia możliwe jest jedynie dla mnichów, świeccy wyznawcy tworzą konieczne przesłanki do osiągnięcia wyzwolenia w późniejszym żywocie.

Ogólne nakazy dla świeckich wyznawców są na ogół łagodniejsze niż śluby zakonne i noszą nazwę małych ślubów:

zabrania się unicestwiania istot żywych,
mówienia nieprawdy,
przywłaszczenia sobie obcego mienia,
nakazują zadowalać się własną żoną/mężem,
ograniczać się w swoim dążeniu do posiadania.



Dodatkowe śluby świeckich:

powstrzymywanie się od bezcelowych, mogących przynieść szkodę działań,
ograniczenie swoich podróży,
umiarkowane zaspokajanie codziennych potrzeb,
unikanie zawodów, które mogą szkodzić innym.



Cztery śluby, które spełnia się przez ćwiczenie, dla świeckich:

modlitwa trzy razy dziennie,
czasowe ograniczenia miejsca zamieszkania i zakresu działalności,
poszczenie i czuwanie nocą w określonych dniach tygodnia,
jałmużna (dary) dla mnichów.



Przepisy dotyczące mnichów:
Przepisy zmierzające do niedopuszczania do przenikania nowego karmana do duszy.
Na czele tej grupy stoją nakazy moralne, pokrywające się w prawdzie z małymi ślubowaniami świeckich, lecz rozumianych rygorystycznie (dlatego zwane są wielkimi ślubami) i tak nakaz wierności małżeńskiej u świeckich tutaj zastępuje czystość płciowa (celibat), a nakaz ograniczenia swego mienia, u mnichów zastępuje się zakazem posiadania jakiegokolwiek majątku (ubóstwo).
Drugim środkiem jest dyscyplina - czuwanie nad myślami, mową i ciałem.
Kolejnym, pięciokrotna ostrożność - zachowanie ostrożności przy chodzeniu, mówieniu, zbieraniu jałmużny, braniu do ręki jakiejś rzeczy i odkładaniu jej oraz przy wypróżnianiu się.
Dalej wymienia się 10 obowiązków - cierpliwość, pokora, szczerość, bezpragnieniowość, prawdomówność, samodyscyplina, asceza, wyrzeczenie się, nieposiadanie majątku, czystość płciowa.

Zaleca się także przeprowadzanie 12 rozmyślań na tematy:
nietrwałość wszechrzeczy,
bezsilność istot,
wieczne, następowane po sobie wcielenia duszy,
samotność wszelkiej istoty,
nieustający dopływ karmana do duszy,
powstrzymywanie dopływu karmana do duszy,
zniszczenie istniejącego karmana,
wieczność świata,
wyjątkowość oświecenia, które trudno jest uzyskać,
szlachetność nauki Mahawiry.


Dopływ karmana powstrzymuje się przez cierpliwe znoszenie rozmaitych uciążliwości (wymienia się 22 uciążliwości - głód, pragnienie, upał, zimno, twarde łoże, obelgi, maltretowanie...).


przepisy zmierzające do zniszczenia już istniejącego w duszy karmana.
Najważniejsza jest asceza:
asceza zewnętrzna - polega na różnych formach poszczenia, czuwania nocnego, przyjmowania niewygodnych pozycji i na całkowitym wycofaniu się z otaczającego świata.
asceza wewnętrzna - to spowiedź, pokuta, zdyscyplinowanie, religijne pragnienie służenia, studiowanie, obojętność na wszystko, co ziemskie i najważniejsza kontemplacja.




14 stopni zacności (hierarchia ukazująca stopnie postępu ku wyzwoleniu):

błędna wiara,
przedsmak prawowierności,
mieszanka błędnej wiary i prawowierności,
właściwa wiara i nie przestrzeganie nakazów,
właściwa wiara i częściowe przestrzeganie nakazów,
samodyscyplina naruszana przez opieszałość,
samodyscyplina,
niszczenie karmana,
niszczenie karmana,
namiętności istnieją już w niewielkim stopniu,
namiętności powściągnięte,
namiętności zniszczone,
stopień Wszechwiedzącego z aktywnością myśli, mowy i ciała,
stopień Wszechwiedzącego bez aktywności.




Tirthakara (Tirthanakara) - ubóstwiani mistrzowie dżinijscy, których według tradycji jest 24
(23 uważanych za mitycznych, ostatni Mahawira-historyczny):

Adinatha (Riszabhadewa) - przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go byk,
Adżinatha - złoty, słoń,
Sambhawanatha - koń,
Abhinandana - złoty, małpa,
Sumatinatha - złoty lub żółty, ptak lub koło,
Padmaprabha - czerwony kwiat lotosu,
Suparswanatha - zielony, swastyka lub siedmiogłowa kobra,
Czandraprabha - biały, sierp księżyca,
Puszpadanta (Suwidhana) - biały, krokodyl lub krab,
Sithalanatha - żółty lub złoty, swastyka lub liść drzewa pippal,
Śrejamśanatha - żółty lub złoty, orzeł, daniel lub nosorożec,
Wasupudżja - czerwony, bawół wodny,
Wimalanatha -złoty lub żółty, dzik,
Ananatanatha - złoty, sokół lub niedźwiedź,
Dharmanatha - żółty, błyskawica,
Śantinatha - złoty lub żółty, daniel lub żółw,
Kunthanatha - złoty, koza,
Arthanatha - złoty lub żółty, ryba,
Mallinatha (według swetambarów kobieta) - niebieska lub złota, dzban na wodę,
Munisuwrata - ciemny, żółw,
Naminatha - złoty, niebieski lotos,
Neminatha (Arisztanemi) - czerwony lub ciemny, muszla,
Parswanatha (podobno VIII-VII w p.n.e.) - ciemnoniebieski, wąż lub siedmiogłowa kobra.


Tirthakara (złoty lub żółty, lew) - Wardhamana (Mahawira) (ok.VI-V w p.n.e.),



Umaswati (ok. I-III w n.e.) - zaliczany do swetambarów,
"Tattwarthadhigamasutra" ("Sutry dotyczące poznania sensu prawd") - dzieło uznane przez digambarów i swetambarów,
Kundakunda (ok. III-IV w n.e.) - zaliczany do digambarów,
"Pawajanasara" ("Istota objawienia"),
"Pańczatthijasangaha" ("Zestawienie pięciu zbiorów bytu"),
"Samajasara" ("Rdzeń nauki"),

Wamalasuri (VI w n.e.),
"Paumaczarija" ("Historia Padmy") - najstarszy dżinijski poemat epicki,

Dżinasena (IX w n.e.),
"Pasvabhyudaya",

Gunabhadra (IX w n.e.),
"Mahapurana",

Hariczandra (IX w n.e.),
"Dharmasarmabhyudaya" ("Triumf obrońcy prawa") - tekst o 15 tirthakarze,

Puszpadanta (X w n.e.),
"Mahapurana" - tekst o kosmologii,

Ranna (X w n.e.),
"Ajita-purana",
"Gadayuddha",

Czawunda Raja (XI-XII w n.e.),
"Cavundarayapurana" (historia 24 thirthakarów),

Abhajadewa (XI-XII w n.e.),
"Tika",

Haribhadra (XII w n.e.),
"Neminathacariu",

Ramaczandra Suri (XII w n.e.),
"Hariscandra" ("Satyaharicandra"),

Andajja (XIII w n.e.),
"Kabbikarakavya" (tekst o czystości duszy),

Madhura (ok. XIV w n.e.),
"Dharmathapurana",

Bhaskara (XV w n.e.),
"Jivandharacarita" (historia pobożnego księcia),

Dewaczandra (Devachandra) (XIX w n.e.),
"Rajavali-kathe" (historia dżinizmu),


Około I w p.n.e. doszło do podziału wśród dżinistów:

Digambara (odziani w przestwór) - z biegiem czasu wyróżniły się 4 szkoły:
Bhadrabahu (zm. 318 r p.n.e.) - założyciel sekty.
"Kalpasutra",
"Niryukti",
"Dristivada".

Samantobhadra (VI w n.e.),
"Aptamimansa",

Pudżjapada (ok. X-XI w n.e.),

Nemiczandra (ok.X-XI w n.e.),

Dewanandin,

Akalanka (ok. VIII w n.e.),
"Asztasati",

Swetambara (odziani w biel) - z biegiem czasu wyróżniły się aż 84 szkoły. Większość dżinistów obecnie to swetambarowie.
Sthulabhadra (I-II w n.e.),
Hemaczandra (Hemaczarija) (ur. 1089, zm. 1172 r. n.e.),
"Trisastisalakapurushacarita" ("Życie 63 wspaniałych ludzi"),
"Yogasastra" ("Adhyatma-upanisad") - poemat o etyce,
"Pramanamimamsa" - traktat filozoficzny.


W XVIII wieku powstała nowa sekta (w związku z wpływami hinduizmu na dżinizm) odrzucająca kult wizerunków i potrzebę powrotu do pierwotnego dżinizmu.

Sthanakawasi (dhundhija , bawis )
Lumpaka (Lankasza) (XVI w n.e.) - założyciel,

Murtipudżaka
Sekta, w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci, praktykowane przez hindusów,


Terapanthi (Ścieżka trzech),
Bhikandżi (XVIII w n.e.) - założyciel,
 

Dżinijskie Pisma Święte

Kanon dżinijski zawiera około sześćdziesięciu tekstów podzielonych na trzy grupy: Purvas (dwanaście ksiąg), Angas (dwanaście ksiąg) oraz Angabahyja (kanon pomocniczy). Oprócz wymienionego kanonu istnieją też obszerne komentarze napisane przez uczonych mnichów. Przykładem jest tu Tattvartha Sutra napisana w II wieku n. e. Społeczność dżinijska dzisiaj Przez tysiąclecia społeczność dżinijska wniosła olbrzymi wkład w rozwój sztuki, polityki oraz filozofii w Indiach. Szczególnie widoczny jest wkład do architektury i rzeźby. Mamy dwie główne grupy ascetów w dżinizmie: Śwetambarów (ang. Shvetambaras) oraz Digambarów (ang. Digambaras) Śwetambarowie noszą trzyczęściowe białe szaty oraz zestaw misek żebraczych, miotełkę, kij oraz derkę (koc) do spania. Część z nich nosi jeszcze przepaskę na usta zapobiegającą przypadkowemu połknięciu owadów. Mnisi w sekcie Digambarów są zupełnie goli, ale noszą przy sobie miotełkę oraz tykwę z wodą do mycia się. Mniszki w tej sekcie noszą białe sari. Obecnie na świecie żyje około 7 milionów zwolenników Mahaviry, z czego 100 tysięcy żyje poza Indiami: w U.S.A., Afryce, Wielkiej Brytanii, Belgii, Południowo-Wschodniej Azji oraz Australii.
 

"Anga" - zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny.
"Acaranga" - dotyczy dyscypliny klasztornej,
"Suryagadanga" - refutacja argumentów heretyckich,
"Sthananga" - 10 tekstów doktrynalnych,
"Samavayanga" - rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych,
"Vyakhyaprajnapti" ("Bhagavati") - dialogi na temat dogmatów,
"Nayadhammakahao" - seria apologii i kazań,
"Upasakadasa" - biografie uczniów świeckich,
"Antakitadasa" - biografie świętych,
"Anuttara-Aupapatrika" - żywoty osób boskich,
"Praśnavyakarana" - opis błędów i zaniedbań,
"Vipakasutra" - konsekwencje dobrych i złych czynów,
"Dristvada" - tekst zagubiony.
"Upanga" - uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze.


Święte miejsca:
Abu (w stanie Radzastan, Indie) - święta góra sekty Swetambara. Kompleks świątyń zbudowany pomiędzy XI a XIII w n.e.
Palitana (w stanie Gudżarat, Indie) - święte miasto Swetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 108 większych świątyń i ok. 800 kaplic,
Śrawana Belgola (w stanie Karnaka, Indie) - święte miasto digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r n.e. dżinijskiego świętego Bahubalina,
Śatrundżaja - święta góra Swetambarów w pobliżu Palitanii,
Girnar (w stanie Gudżarat, Indie) - święta góra Swetambarów. Kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie.
Samed - święta góra Swetambarów, miejsce osiągnięcia nirwany przez pierwszego tirthankare Riszabhe,
Asztapada - święta góra Swetambarów.