|
 |
|
Astronomia Stojąc pod niebem bez góry i dołu tętnię dojrzały do wielkości gwiazd. Własnych zaklęć ogromne koło krążę po niebie płynącym w czas. W sklepieniu cichym jak śmierć słowików nagle porywa mosiężny cyklon i tylko ludzie zostają - podobni rozdartym nad śmiercią cyrklom. A tu dzwonią światy obojętne, maczek gwiazd zamieniony w kosmos, rosną groźnie światy obojętne, przybliżone planety rosną. Oto droga bez góry i dołu. Kto widział nieba zamknięty strop? Oto przestrzeń trójkątów i punktów, linie dłoni przedłużone w głąb. Wtedy w sen pierwotniejszy od planet płyną masy coraz dalszych kół. O, rozrąbać cień meteorów ciosem snu jak toporem: na pół! Ballada o wisielcach Kołyszemy się, kołyszemy, wmurowani w pejzaż szubienic. Wieje śmiercią znużoną. Jak kruk krąży niebo drapieżnie i cicho dzwoni wiatr u ostrogi nóg! Nocy inna, nie przyjdziesz, nie przychodź, Tylko dni obdrapany mur kończy ziemię wyrwaną krokom. Zaciśnięty wilgocią sznur - żalu lament skowyczy nad drogą. Jak upiory żerujemy na snach, jak upiory wypijamy życie. Nocą księżyc podchodził jak znak i jak oko wisielca z chmur wyciekł. Kołyszemy się, kołyszemy, wmurowani w pejzaż szubienic, pośród zdarzeń, zygzaków i gwiazd, z długich rąk wyrzucamy cienie - pętle palców na martwy sen miast. Wmurowani w pejzaż szubienic. II Ci sami w schodów dysonans wchodzimy co wieczór. do tych samych mieszkań, gdzie martwa żarówka ćmi. budzimy się jesienią, zawsze jesienią, oczy zawsze - w czarny wyrok drzwi. Potem w długie ulice, od mgły gęstniejące w realny opór. W nasze głowy - drzewa jesienne, słońce spada zachodem jak tupór. Potem dalej, potem dalej, potem dalej, w noc bezgwiezdną, w puste ręce łapać oddech, w korowody zaplątanych alej, w gwiazdy czarne i jak niebo - chłodne. Potem dalej, potem dalej, potem dalej, zawikłani w wodorosty zjaw i cieni, obudzimy się kołysząc, znów kołysząc, wmurowani w pejzaż szubienic. IX m. 1940 r. - Utwory zebrane, 1961  Bez imienia Oto jest chwila bez imienia: drzwi się wydęły i zgasły. Nie odróżnisz postaci w cieniach, w huku jak w ogniu jasnym. Wtedy krzyk krótki zza ściany; wtedy w podłogę - skałą i ciemność płynie jak z rany, i w łoskot wozu - ciało. Oto jest chwila bez imienia wypalona w czasie jak w hymnie. Nitką krwi jak struną - za wozem wypisuje na bruku swe imię. listopad 15.XI 41r Co wieczór widzę twoje oczy... Więc nie poszukasz mnie w oberżach kwiatów i nie wyślesz mi zamiast listu - szklarki. Co wieczór widzę twoje oczy dalekie jak skurczone od mrozu poczwarki. Za czym ty tęsknisz? za gromem, który krąży po stanie przeczuć? na co czekasz, pogrzebana domem zamkniętym na klucz wiolinowy, na wieczór? Co ty śpiewasz błądząc wśród domków jak pielgrzymów na własnym pogrzebie: "Mój kochanek utopii się w studni wykopanej w wiosennym niebie".  Ten wiersz jak śmierć jest smutny... I Ten wiersz jak śmierć jest smutny i obojętny jak śmierć. Szare koty pod światło puszą ostrą sierść. Żółty lament ulicy, gdzie nie chodzi nikt. Bije trwoga żaglami o codzienność szyb. II Niebo blaknie za każdym krokiem. Ogień wydzwania łuny, a wesołe ptaki są pożegnaniem moim z ludźmi i bogiem. Ślepnę, tracę drogi, chodzę torem rakiet. A więc jesień. Dymi miasto, ptaki płyną na ukos, liście opadłe z czerwonych kominów fabryk. Po ulicy chodzą umarli, leżą skrzydła oderwane krukom, czeka powóz i w drzwiach martwy lokaj z kandelabrem. Wojaż toczy powoli drogi wysokich kasztanów. Upływam w jesień mniejszy z każdym krokiem, w pola zasianych zjaw, w kolumny martwych peanów, w obojętność - mijanych - okien. Gdzie powóz drogą odpływa? Szelestem dymi bruk. O, najsmutniejsza jesieni, w zamęcie znaków i elips nad pieśnią kołujesz jak kruk. Jak miłość powierzoną dwóm życiom - rozdzielić? Ten czas Miła moja, kochana. Taki to mroczny czas. Ciemna noc, tak już dawno ciemna noc, a bez gwiazd, po której drzew upiory wydarte ziemi drżą. Smutne nieba nad nami, jak krzyż złamanych rąk. Głowy dudnią po ziemi, noce schodzą do dnia, dni do nocy odchodzą, nie łodzie trumny rodzą, w świat grobami odchodzą, odchodzi czas we snach. A serca tak ich mało, a usta tyle ich. My sami tacy mali, krok jeszcze przejdziem w mit. My sami takie chmurki u skrzyżowania dróg, gdzie armaty stuleci i krzyż, a na nim Bóg. Te sznury, czy z szubienic? długie, na końcu dzwon to chyba dzwon przestrzeni. I taka słabość rąk. I ulatuje słyszę ta moc jak piasek w szkle zegarów starodawnych. Budzimy się we śnie bez głosu i bez mocy i słychać, dudni sznur okutych maszyn burzy. Niebo krwawe, do róży podobne leży na nas jak pokolenia gór. I płynie mrok. Jest cisza. Łamanych czaszek trzask; i wiatr zahuczy czasem, i wiek przywali głazem. Nie stanie naszych serc. Taki to mroczny czas. 10 września 1942 r.  Ostatni wiersz Te dni są małym miasteczkiem zdarzeń. Znam świat na pamięć, na pamięć znam każdą gwiazdę i ból wieków, rzeczywistość granitową co dzień. Nie żyję w mieście i krajach globów, żyję w ogrodzie przekwitłych uczuć zwierzęcych i pragnień. Ja: rozstrzelany po tysiąckroć żołnierz stuleci, z sercem na bagnet brata nakłutym, nie czekam. Za wzgórzami czasu nabrzmiewa nowy atak. Odważnie nie wiem końca i początku świata. Kiedy mnie jak boga - przez tysiąclecia nie znanego - wyklęto, znam drogę krzyżowej mądrości - obojętność. czerwiec 1940  Śmierć kukły Zasłoń firanki, szklana madonno złudzenia! Już nie ma nic za oknem, którym uwiądł pejzaż. Noc, w którą tylko wieczór śmiercią wejrzał, ciszę w bolesne kraty drzew poplątanych zamienia. Śmierć w ciężkich ramach z ołowiu wieszam na ścianie. Zasłoń firanki, szklana madonno złudzenia! To obojętność spada mi w oczy jak kamień, gorzki świt deszczu więdnie w niedochceniach. Smutne pociągi są obojętnym pościgiem, węszą po śladach pomiętych brudną ulicą, i każdym świtem płacz mi się zrywa jak wybieg. Czuję brzęczącą jak komar zgubiony - nicość. Wieczór bezdomny umarł mi cicho na rękach... Niebo zapina d1rnury na księżyc jak żeton. Zasłoń firanki, szklana madonno złudzenia! Patrzę: wiatr przechodzi pod rękę z umarłą gazetą. Ojczyzna II Ziemio krwią i ogniem płynąca, na rozdrożach twoich stoję - tułacz jesieni i zanim cię ramionami ogarnę, słyszę takt twego serca, takt moich kroków. Serca nieodmienne przez gorzki potop, serca spalone czarne zawiesić na sosnach twoich - wotum. Ziemio nie skojarzona niebu, osobna, wypalona wiekami, piętnem. Milionem grobów słyszę rytm twój niedoczekany: góry ławą bijące do morza jak tętno. Szeroko drży oskarżone niebo wbite na zgliszcza - na pal i jak period po nocach uderza o burzę żal: śmierć mnie ucałuje, śmierć mnie ucałuje, ale nie ty. Ziemio, szept twój serce rozerwał jak szrapnel, gdzie jest twój krzyk? Litanie, dzwony sucho do nieba jak śrut nieba nie podpalają, nie podpalą. Ręce-kamienie na dnie oceanu. Ziemio twarda jak żołnierski suchar, ziemio gorzka od krwi i żalu, ziemio głucha. 2 II 40 r. Melancholia Szary pejzaż tętni kroplami w rzeki gęste, lśniące jak ołów, noc przepędza do pustych obór czarne chmury, stada bawołów. Po wądole nakisłym zmierzchem pełźnie szumem chmur szarych liszaj, przez zasiane w ugorach cisze dzień brzeziną schodzi przez pole. 1939r. Lasem Chodzę lasem, zostawiam nie ślady, lecz tropy i sapię w wąskiej norze oddechem włochatym. Czy to prawda, że żyłem rybą przed potopem i że jestem dziś wilkiem kochającym kwiaty? Jakże płyną te sosny? sierść ma zapach ostry. Patrzę wam prosto w oczy, a krok mój jest wiekiem. Gdzie las się kończy nagle fioletowym ostem - - myśliwy z psem, który też był kiedyś człowiekiem. Listopad 1940 r. Kołysanka Nie bój się nocy, ona zamyka Drzewa lecące i ptasie tony W niedostrzegalnych, mrocznych muzykach W przestrzeni kute złote demony, Które fosforem sypiąc wśród blasku Wznoszą się białe, modre, różowe Wznoszą się w lejach żółtego piasku, W chmurach rzeźbione unoszą głowy. Nie bój się nocy. Jej puchu strzegą Krople kosmosu, tabuny zwierząt, Oczy w nią otwórz, wtedy pod dłonią Uczujesz ptaki i ciche konie, Uczujesz kaształty, które nieznane Przez ciebie idąc - tobą się staną. Nie bój się nocy. To ja nią wiodę Ten strumień żywy przeobrażenia. Duchy świecące, zwierząt pochody Które zaklinam kształtów imieniem. Ułóż wezbrane oczy w kołysce Ciało na skrzydłach jasnych demonów Wtedy przypłyniesz do mnie jak listek Opadły w cichy, tygrysi pomruk. 21.XII.1941 Narzeczona Ona stojąc w jeziorze ręce obraca do góry i z nich unoszą się z wolna kwiaty i białe motyle, kiedy pod kolanami w wodzie mkną ciche chmury, niebo się szybko przetacza. Ona się fali przychyla i bierze w dłoń otwartą jak pyszczek różowy kuny niebieskie łodyżki wody, które się prężą jak struny i grają cicho i miękko: "W kwiaty nas zamień, panienko". Więc ręce zwraca w górę i krople wypryska wysoko, czyni z nich liście i jabłka, węże i srebrne jaszczury; zanim opadną znowu, jeszcze podobne są głogom, co kwitną. Potem, gdy spadną, przemkną w nich szybko chmury. Ona się z wolna zawróci unosząc z sobą odbicie, nie wiedząc jeszcze, czy w sobie, czy w wodnym obrazie prawdziwa, patrzy w kryształ powietrza i widzi dalekie życie, raz zapylone trakty, to znowu potoków grzywę. Nie wie i jeszcze czeka. Wtedy na brzegu, w kotlinie, rycerz ogromny przystaje i jabłko wyciąga na dłoni, błękitne jak kropla nieba. Ona ku niemu płynie, powietrze w krąg rozgarniając, co jak pod skrzydłem dzwoni. Potem ich las zamyka. I tylko drzewa dojrzałe tak samo stoją w głębinie, jakby najmocniej kochały. 2 XII 1942  |
Kołysanka Nie bój się nocy, ona zamyka Drzewa lecące i ptasie tony W niedostrzegalnych, mrocznych muzykach W przestrzeni kute złote demony, Które fosforem sypiąc wśród blasku Wznoszą się białe, modre, różowe Wznoszą się w lejach żółtego piasku, W chmurach rzeźbione unoszą głowy. Nie bój się nocy. Jej puchu strzegą Krople kosmosu, tabuny zwierząt, Oczy w nią otwórz, wtedy pod dłonią Uczujesz ptaki i ciche konie, Uczujesz kaształty, które nieznane Przez ciebie idąc - tobą się staną. Nie bój się nocy. To ja nią wiodę Ten strumień żywy przeobrażenia. Duchy świecące, zwierząt pochody Które zaklinam kształtów imieniem. Ułóż wezbrane oczy w kołysce Ciało na skrzydłach jasnych demonów Wtedy przypłyniesz do mnie jak listek Opadły w cichy, tygrysi pomruk. 21.XII.1941  Narodziny Boga Słyszę co noc konary rzek, które pod ziemią się prężą, co noc za sercem rąk goniąc nie chwytam. Oto deszcze spadają podobne szklanym wężom, wzrok jak nóż po szkle po niebie zgrzyta. Jeszcze mi twarze zwierząt migną, jeszcze lądy albo zamyślenie, albo puszcze jak róże po płatku rozwiną, albo i ta ucieczka wieczna. A kto mi tak sfery pogłębia, aż się planety w głąb nieba, bez końca nakładają na kręgi wirując i huczą? Ja morderca - na śmierci liczyć się uczę, to znów ja ptaków płonących obrońca. Ach, jadą rycerze, po lodzie konie ślizgają kopyta srebrne od szronu, to złota ciężki łańcuch. I tropiciele mijają śród świateł zapomniani, mijają panny białe, mijając w śpiewie tańczą. Czy gwiazdom stanąć pochodnią, brzegiem nawałnic idąc, i tak je czytać jak księgi stojące w rzędach czy półkach, choć nie ma końca oparciom? Czy ziemię krokami rytą tak odgadywać, nim zetrze ją świerszcz lub lecąca jaskółka? Czy może słuchać w noc? Tam, gdzie dudniące łowy albo kruszący się kosmos pyłem świszczącym odpowie, czy tak u oceanu tragicznie ręce wiązać, czy tak w kościoły i lud, dzielić zapomnienie? O, nie unoście przyłbic, zamczyste kule stropu, ciemni, po nocy szukamy, także w zawiei nam poznać? Toczą się, toczą kule, dymią i dzwonią potopy i zapadają się zmarzłe rzeki lodowe pod stopą. Już zapomnieliśmy barw, już zapomnieliśmy znaków, które pogasły, a teraz w drzewie czy gwieździe, czy księdze jakkolwiek mówisz - odpowiedz i włóż w noc pioruny czy ręce, jeśli cię nawet nie ma.  Rodzicom A otóż i macie wszystko. Byłem jak lipy szelest, na imię mi było Krzysztof, i jeszcze ciało - to tak niewiele. I po kolana brodząc w blasku ja miałem jak święty przenosić Pana przez rzekę zwierząt, ludzi, piasku, w ziemi brnąc po kolana. Po co imię takie dziecinie? Po co, matko, taki skrzydeł pokrój? Taka walka, ojcze, po co - takiej winie? Od łez ziemi krwawo mi, mokro. Myślałaś, matko: "On uniesie, on nazwie, co boli, wytłumaczy, podźwignie, co upadło we mnie, kwiecie - mówiłaś - rozkwitaj ogniem znaczeń". Ojcze, na wojnie twardo. Mówiłeś pragnąc, za ziemię cierpiąc: "Nie poznasz człowieczej pogardy, udźwigniesz sławę ciężką". I po cóż wiara taka dziecinie, po cóż dzieciństwo jak płomieni dom? Zanim dwadzieścia lat minie, umrze mu życie w złocieniach rąk. A po cóż myśl taka jak sosna, za wysoko głowica, kiedy pień tną. A droga jakże prosta, gdy serce niezdarne - proch. Nie umiem, matko, nazwać, nazbyt boli, nazbyt mocno śmierć uderza zewsząd. Miłość, matko - już nie wiem, czy jest. Nozdrza rozdęte z daleka Boga wietrzą. Miłość - cóż zrodzi - nienawiść, struny łez. Ojcze, broń dźwigam pod kurtką, po nocach ciemno - walczę, wiary więdną. Ojcze - jak tobie - prócz wolności może i dzieło, może i wszystko jedno. Dzień czy noc - matko, ojcze - jeszcze ustoję w trzaskawicach palb, ja, żołnierz, poeta, czasu kurz. Pójdę dalej - to od was mam: śmierci się nie boję, dalej niosąc naręcza pragnień jak spalonych róż. 30 VII 1943  Sny dziecinne... Sny dziecinne pachniały wanilią. Jak oderwać to życie od trwogi? Te dni jak małe bożki w oliwkowym lesie - - wyrosły z nich dorosłe wilki i ogień opalił sosny strzelistych uniesień. Takie to dzieje, matko. Boli wiatru kolec wbity w dwudziestą jesień, kiedy umiem już najtrudniejsze słowa. Na pękniętym stole umierają kwiaty - suche deski trumien. Dusi las zdarzeń przerosłych. Nic więcej. Matko, jeszcze jednym uśmiechem sprzed lat dwudziestu przywróć mi wzrok dla świata dziecięcy.  Matce Pan Bóg uśmiechnął się i wtedy powstała ziemia, podobna do jabłka złotego i do zwierciadła przemian. Po niej powoli się sączą zwierząt dojrzałe krople wstępując z wód w powietrza - drgające srebrem - stopnie. A śpiew najcichcszego z ptaków zamienia się w miękki obłok i wtedy powstają chmury do ziemi i gwiazd podobne. Więc knieje do mórz podchodzą i kładą włosy na wodę i wtedy fale się barwią na kolor dojrzałej jagody. Światło przenika do ziemi, a ziemia blask przygarnia; bory wrastają w powietrze, powietrze od lasów - czarne. Zwierzęta wnikają w korę, a kora porasta życie i niewidzialne, w przestrzeni, wiruje ziemi odbicie. Wtedy są wszystkie kolory, każdy od innych różny, które są wszystkie te same pod szklaną kopułą próżni. I zafrasował się Bóg, że sam swych dzieł nie ogarnie, więc cisza złożyła się w fałdy, a światło stało się czarne i ciężkich kowadeł gór rosły łodygi ogniste, a gromy z wysiłku kuły zmarszczone w groźnym namyśle, aż się wykrzesał z kuźni pod niebo od huku białe z chmur i ziemi ulany - człowiek ciemny i mały. Teraz uśmiechnął się Bóg i we śnie znużony oniemiał, i do dziś błądzi wśród grozy człowiek ciemny jak ziemia. 14 XI 1941 r. 
Orfeusz w lesie |
| - Powrót - |