| Sikhizm
opis i historia:
Sikhizm jest religią synkretyczną łączącą
wątki islamu i hinduizmu. Powstała na przełomie XV i XVI wieku,
a protoplastami byli Ramanand i jego uczeń Kabir. W swojej
poezji głosili wiarę w jednego Boga, który ukazuje się pod
postacią bóstw. Formę religii tym poglądom nadał Nanak Czand. Po
śmierci "guru" jego funkcję przejęła księga zawierająca
wypowiedzi Ramanandy, Kabira, Nandewy i Nanaka. Według sikhizmu
wszyscy ludzie
są sobie równi bez względu na wyznanie, pochodzenie i miejsce
pobytu. Żadna praca sikha nie chańbi oprócz handlu alkoholem i
tytoniem.
Zabrania wojen o podłożu religijnym. Nawet bóg Sikhów ma wiele
nazw znanych nam z innych religii (Jehowa, Kryszna, Allach
itp.). Ma to symbolizować nieznajomość jego prawdziwego imienia
lecz tylko lokalne jego personifikacje .
Choć religie
dalekowschodnie są z reguły etyczne to trzeba przyznać, że jest
to naprawdę pozbawiony zakłamania system religijny.
Spory wśród Sikhów rozstrzygane są w ten sposób, że otwiera się
Świętą Księgę losowo i cytuje wskazany werset. Należy w nim
doszukać się wskazówki umożliwiającej rozwiązanie konfliktu.
Gdyby to nie nastąpiło i któraś ze stron nie uznała sprawy za
rozstrzygniętą Źle by świadczyło o ich pobożności i wtedy udają
się do lokalnego autorytetu religijnego, który w podobny sposób
szukając wskazówki rozwiązuje konflikt bezdyskusyjnie.
Założyciel sikhizmu, Guru Nanak, urodził się w 1469 roku w
rodzinie hinduskiej należącej do klasy (warny)
wojowników (w sanskrycie kszatrijów), kasty nauczycieli (bedi),
w wiosce Talwandi należącej do muzułmanów.
Obecnie znajduje się ona w Pakistanie. Już w dzieciństwie Nanak
przejawiał powołanie religijne.
Nauki pobierał u wiejskiego hinduskiego nauczyciela - pandita,
który wprowadzał go w tajniki sanskrytu.
Chodził do szkoły muzułmańskiej, gdzie uczył się języków
arabskiego i perskiego. Mając 16 lat otrzymał posadę w służbie
sułtana Delhi. Na jego dworze miał okazję spotykać wielu
intelektualistów i świątobliwych mężów islamskich. W trzy lata
po otrzymaniu tej posady Nanak ożenił się i wkrótce doczekał się
dwóch synów. Jego dzień rozpoczynał się o świcie kąpielą w
rzece, medytacjami i śpiewaniem religijnych pieśni - kirtanów.
Po wypełnieniu swoich obowiązków na dworze sułtana powracał do
domu, aby zakończyć dzień na modlitwie i medytacji.
Pendżab - ojczyzna sikhów
Jak podają Dźanam Sakhi (Życiorysy), Nanak w wieku 30 lat doznał
oświecenia. Pewnego dnia po kąpieli nie powrócił znad rzeki, a
jego rzeczy zostały znalezione na brzegu, uznano więc, że
utonął. W trzy dni po tym wydarzeniu Nanak wrócił, początkowo
milczał, a potem obwieścił:
Nie ma hindusów, nie ma muzułmanów. Czyją ścieżką mam pójść? Bóg
nie jest ani hindusem, ani muzułmaninem, a ścieżka, którą pójdę,
jest boża. Jak później wyjaśnił, podczas swojej nieobecności
został zabrany na dwór boski, gdzie mianowano go na posłańca
bożego,
którego zadaniem miało być ukazanie światu prawdziwego oblicza
boskiego. Nanaka zaczęto nazywać guru, co w tradycji hinduskiej
oznacza świętą osobę, nauczyciela duchowego, który rozprasza
ciemności (gu) oraz sprowadza na drogę światłości (ru). Po tym
mistycznym przeżyciu
Guru Nanak stworzył Mul Mantrę, czyli Mantrę Podstawową, która
brzmi: Byt jest jeden. Prawda - oto jego imię. On jest stwórcą
wszystkiego.
Nie ma w Nim obawy. Nie podlega narodzinom i śmierci. Samoistny.
Poznany dzięki łasce Prawdziwego Guru.
Przez następne dwadzieścia lat Guru Nanak nieustannie podróżował
i głosił objawioną naukę, zdobywając coraz więcej uczniów -
sikhów
(słowo to pochodzi od terminu sikkha, co w języku palijskim,
który jest potomkiem sanskrytu, oznacza uczniów). Uniwersalność
głoszonych
przez Nanaka prawd powodowała, że wśród jego uczniów byli
hindusi i muzułmanie.
Mając około pięćdziesięciu lat Nanak zaprzestał podróżowania i
stworzył osadę, której mieszkańcy żyli według głoszonych przez
niego zasad.
Była to pierwsza gmina sikhijska. W 1539 roku, na kilka dni
przed śmiercią, Nanak wybrał na swego następcę Lehnę -- jednego
z najbliższych sobie uczniów, któremu nadał imię Angad i tytuł
guru.
 Historyczną
ojczyzną sikhów jest Pendżab, obszar położony u stóp Himalajów,
nad pięcioma dopływami rzeki Indus; w sanskrycie, starożytnym
języku Indii, pandź ab oznacza właśnie pięć rzek. W 1947 roku
podzielono Pendżab; część pozostała w Indiach, a część włączono
do nowo powstałego Pakistanu. Od tej pory Pendżabem nazywany
jest jeden z północno--zachodnich stanów Indii.
Najważniejszym miejscem kultu jest Złota
Świątynia? w Amritsar, w której przechowywany jest oryginał
świętej księgi Sikhów zwanej Sri Guru Granth Sahib.
Bóg jest Najwyższym i Ostatecznym Guru, który przemówił do ludzi
za pomocą dziesięciu Guru. Można się z Nim kontaktować tylko za
pomocą medytacji i oddawanie hołdów. Wyznawcy sikhizmu uważają,
iż wszyscy ludzie są równi wobec Boga, nie dzieli ich na
wyznawców Allaha, Kryszny, itp. Wierzą w reinkarnację oraz
medytację prowadzącą do oświecenia. Ta religia związana jest
także z etyką. Odnosi się do zasad moralności, diety i sposobu
ubierania się. Bardzo ważna wartością jest praca, samodzielne
utrzymywanie się.
Święta Księga sikhów - Śri Guru
Granth Sahib - zgodnie z tradycją nigdy nie powinna być
dzielona. Jeżeli już tak się stanie ze względów praktycznych,
poszczególne jej części zawsze należy przechowywać razem.
Zapisana jest głównie w języku staropendżabskim, w alfabecie
gurmukhi, który jest pochodnym alfabetu sanskryckiego -
dewanagari. Oprócz modlitw i hymnów skomponowanych przez
Dziesięciu Guru znajdują się w niej utwory autorów
niesikhijskich, na przykład żyjącego na przełomie XV i XVI wieku
wielkiego indyjskiego poety Kabira.
Nanak miał dziewięciu następców. Począwszy od Guru Angada
godność ta stała się dziedziczna. Kontynuator myśli Pierwszego
Guru opracował nowy alfabet, gurmukhi (co znaczy dosłownie "z
ust guru"), w którym zapisał wszystkie nauki Guru Nanaka. Tak
rozpoczął się proces powstawania Śri Guru Granth Sahib - świętej
Księgi sikhów.
Wiek XVI to okres panowania w Indiach cesarza Akhbara, który po
przejściu z islamu na buddyzm słynął ze swej tolerancji wobec
innych religii.
W takich warunkach społeczność sikhijska mogła przeżywać swój
największy rozkwit. Trzeci z kolei guru, Amar Das, rozpoczął
budowę Amritsaru, miasta, które do dziś pełni funkcję
sikhijskiej stolicy. W jego centrum znajduje się jezioro Amrita
Sara (stąd Amritsar), na środku którego została zbudowana
świątynia, znana dzisiaj jako Złota Świątynia, najważniejsze
miejsce pielgrzymek sikhów.
Ostatni, dziesiąty guru, Gobind Singh, którego okres
działalności przypada na koniec XVII i początek XVIII wieku,
ustanowił reguły społeczności sikhijskiej, zniósł wszystkie
znaki rozpoznawcze kast, nadając każdemu sikhowi, który
przeszedł chrzest miecza, przydomek singh, co oznacza "lew".
Gobind zniósł również instytucję guru; od tej pory funkcję tę
pełni święta Księga - Śri Guru Granth Sahib.
PODSTAWOWE DOKTRYNY SIKHIZMU
Nanak nauczał, że aby osiągnąć zbawienie, trzeba mieć swojego
guru, powtarzać imiona jednego boga, który objawia się we
wszystkich aspektach stworzonego przez siebie świata, a dzięki
medytacji nad którymkolwiek z imion boskich (bogów hinduskich
czy nad imionami Allaha) można ujrzeć prawdziwą naturę Boga. W
nauce Nanaka widoczne są elementy pochodzące zarówno z islamu
(monoteizm i niemożność wcielania się Boga),
jak i z hinduizmu (doktryna reinkarnacji, czyli koła wcieleń, i
nirwany, która przerywa uciążliwy krąg ponownych narodzin).
Różnice między religiami są, według Nanaka, wynikiem działania
magii, czyli iluzji. Wszyscy są wobec Boga równi i dlatego system
karmowo-kastowy jest niepotrzebny, podobnie jak zasady i
praktyki ascetów, gdyż Bóg nie wymaga od nas cierpień.
Sikhizm zakłada
równość kobiety i mężczyzny, co stawia sikhijkę na wysokiej
pozycji społecznej w porównaniu z wyznawczyniami innych
indyjskich religii. Kobiety mają prawo uczestniczyć we
wszystkich obrzędach, mogą czytać Księgę przed zgromadzeniem
wiernych, rozdawać podczas nabożeństw słodki pudding (karah
prasad), a nawet kierować świątynią (gurdwarą).
Do najważniejszych obowiązków sikhów należy noszenie turbanu i
Pięciu Ka (pandź kakkar): długich włosów (kes), grzebienia (kangha),
sztyletu (kirpan), krótkich spodenek (kaćh) i stalowej
bransolety (kara). Sikh nie spożywa alkoholu, nie pali tytoniu i
nie uznaje umartwień cielesnych. Rozpoczyna swój dzień od
kąpieli. Potem medytuje o jednym prawdziwym Bogu i odmawia
Dźiapu Dźi - ułożony przez Guru Nanaka boski hymn, który może
być traktowany jako wyznanie wiary. Większość sikhów zna go na
pamięć. Cały dzień sikha powinien być wypełniony uczciwą pracą i
rozmyślaniami zbliżającymi go do Boga. Pracę fizyczną otacza się
głęboką czcią. Dla sikha nie ma zajęć hańbiących - każda praca
jest dobra pod warunkiem, że dobrze się ją wykonuje. Ze względów
etycznych sikhowi nie wolno zajmować się hazardem, sprzedażą
alkoholu i tytoniu. Sikh nie może żyć z jałmużny, a wspieranie
najuboższych i czynna służba społeczności jest jego obowiązkiem.
Należy przywiązywać wielka wagę do czystości ciała i stroju,
oraz noszenia go w prawidłowy sposób.
ŚWIĄTYNIE SIKHIJSKIE
Złota Świątynia w Amritsar
 Miejscem
modlitwy sikhów jest gurdwara (dosłownie - drzwi guru),
najczęściej dwukondygnacyjny budynek. Pomieszczenie, w którym
przechowuje się Śri Guru Granth Sahib, nazywa się diwan lub
darbar i najczęściej znajduje się na piętrze. Tutaj, w
centralnym miejscu, na podwyższeniu i pod baldachimem znajduje
się Księga. Sala ta nie jest umeblowana, a na ścianach mogą
wisieć tylko obrazy przedstawiające Dziesięciu Guru. Kobiety i
mężczyźni siedzą na podłodze oddzielnie. Gurdwara pełni również
inne funkcje, mające na celu wspomnianą wyżej służbę
społeczności. Na parterze znajduje się kuchnia, w której
przygotowywane są darmowe posiłki - langar - wydawane w
sąsiednim pomieszczeniu o takiej samej nazwie. Tuż przy głównym
wejściu znajduje się miejsce do przechowywania butów, które
zawsze należy zdejmować przed wejściem do gurdwary, okazując w
ten sposób szacunek Księdze. Jest tam też łazienka, gdzie myje
się ręce przed spożyciem langaru lub przed wejściem do diwanu. W
dużych gurdwarach mieści się często szkoła oraz pokoje gościnne
dla podróżnych. Większość gurdwar to jednostki autonomiczne
mające własne zarządy.
Diwan - pomieszczenie, w którym przechowuje się Księgę. Przed
podwyższeniem, gdzie podczas nabożeństw znajduje się Księga,
widać duże naczynie, do którego wkłada się "ofiarę". Są to
najczęściej artykuły, z których później przygotowuje się karah
prasad i langar. Na baldachimie widoczne symbole: khanda i ik
oankar
Nie ma określonych godzin nabożeństw. Zwyczajem sikhów jest
zbieranie się na modlitwy rano i wieczorem, a w ciągu dnia
powinni oni jak najczęściej wstępować do gurdwary. Nabożeństwa
polegają na czytaniu wybranych wcześniej fragmentów Śri Guru
Granth Sahib. Czasami,
również przy zasięganiu rady (hukam) Księgę otwiera się na
chybił trafił i odczytuje dany fragment. Ważne miejsce w
modlitwach Sikhów
stanowią kirtany - hymny opiewające wielkość Boga.
Sikhizm nie uznaje stanu kapłańskiego, każdy może przewodniczyć
modlitwom, a osoba taka nazywana jest granthi. Najistotniejsze
nabożeństwo sikhijskie celebrowane w gurdwarze to Akhand Path,
czyli nieprzerwane czytanie całej Księgi. Jest ono organizowane
z okazji oficjalnych świąt sikhijskich lub uroczystości
rodzinnych i trwa około 48 godzin.
ŚWIĘTA
Do najważniejszych świąt sikhijskich zalicza się rocznice
urodzin Guru Nanaka (listopad), Guru Gobinda Singha (grudzień)
oraz rocznicę męczeńskiej śmierci Piątego Guru - Ardźana
(przełom maja i czerwca). Organizowane są wtedy procesje, na
czele których jest wieziona na ukwieconym wozie Księga. Cztery
uroczystości rodzinne mają również duże znaczenie w życiu
religijnym sikha: narodziny dziecka, inicjacja na sikha,
zawarcie małżeństwa i obrzędy pogrzebowe.
Inne święta sikhijskie zaczerpnięto z tradycji hinduizmu. Święto
holi, obchodzone przez hindusów na przełomie lutego i marca na
cześć Kryszny i na powitanie wiosny, w sikhizmie nosi nazwę hola
mohalla. Hindusi na znak radości oblewają się w tym dniu
kolorową wodą. Guru Gobind Singh uważał jednak, że nie powinno
się tracić energii na tak "niegodne rozrywki" i w zamian
zaproponował organizowanie w tym dniu pokazów upozorowanych walk
i bitew.
Hinduskie święto światła i odnowy, diwali (październik-listopad)
zachowało swoją symbolikę w sikhizmie. Oświetlane są wówczas
gurdwary i organizuje się pokazy sztucznych ogni. Baisakhi -
święto zbiorów, które wypada 13 kwietnia, a co 36 lat dzień
później, stało się w Pendżabie dodatkowo dniem Nowego Roku i
jest jedynym stałym świętem wyznaczanym przez kalendarz
słoneczny (gregoriański). Pozostałe święta są ruchome, gdyż
ustala się je na podstawie kalendarza księżycowego.
Obecnie sikhów można spotkać nie tylko w Indiach, gdzie stanowią
zaledwie 2% ludności. Z powodów politycznych, a czasem czysto
finansowych, sikhowie wyjeżdżają za granicę, przede wszystkim do
Wielkiej Brytanii; na przykład w położonym pod Birmingham
mieście Coventry 40% mieszkańców to Indusi, z czego ponad połowa
to Sikhowie. Emigrują również do obu Ameryk, Afryki, a nawet do
Australii i Nowej Zelandii.
Po wielu latach wytworzyły się spore różnice między grupami na
emigracji (tzw. diasporą) a społecznością mieszkającą w
Pendżabie. Głównym elementem łączącym jest właśnie Śri Guru
Granth Sahib oraz język pendżabski, w jakim została zapisana.
Dlatego ciągle toczą się spory o to,
czy świętą Księgę można tłumaczyć na inne języki.
Bez względu jednak na to, jak dużo Sikhów będzie mieszkało w
diasporze, cały Pendżab, a zwłaszcza Złota Świątynia w
Amritsarze zawsze pozostaną fundamentem sikhizmu i miejscem
pielgrzymek.
Guru Sikhów i ich podstawowe
zasługi
Nanak 1499-1539 r. Założenie religii i wspólnoty Sikhów.
Lehna Angad 1539-1552 r. wprowadzenie alfabetu gurmukhi
Amar Das 1552-1574 r. likwidacja kast i poprawa statusu kobiet,
rytuały
Ram Das 1574-1581 r. założenie kultu na Świętym Jeziorze, hymny
ArdĹĽan 1581-1606 r. budowa Złotej Światynii, Adi Granth
Hargobind 1606-1644
Har Raj 1644-1661 r. upowszechnianie religii
Har Krishan 1661 r. symboliczne przywództwo w dzieciństwie
Tegh Bahadur 1661-1675 r. poezje, męczeństwo w Delhi
Gobind Singh 1675-1708 utworzenie w Anandpur Bractwa Czystych (Chalsa)
|
