Historia religii

Religia, a właściwie religie - bo było ich bardzo wiele w dziejach naszej cywilizacji są wyrazem bezradności człowieka wobec losu, który nim zawsze kierował. Praprzodkowie  nie byli początkowo w stanie pokonać wielu zagrażających im czynników od pogody poczynając poprzez dzikie zwierzęta, aż do własnych pobratymców z innych plemion kończąc.
  Stres wywołany walką o byt skłonił ich do poszukiwania wyjaśnień takiego stanu rzeczy. A wyjaśnienie nie było proste . Pytania dlaczego jedno polowanie na mamuty się udawało, a inne nie skłoniło praprzodków do próby wpłynięcia na jego wynik. Z jednej strony było to udoskonalanie metody polowania, a z drugiej próba wpłynięcia na siły kierujące prawami przyrody. Tak narodziła się wiara pierwotna ...i kapłan.

On to właśnie ten najsprytniejszy doszedł do wniosku, że polowanie jest niebezpieczne i lepiej poszukać jakiejś innej metody uzyskania pożywienia bez narażania własnego zdrowia. Pierwszy kapłan próbował przebłagać siły nadnaturalne, by chroniły go i jego plemię.  Odprawił jakiś ceremoniał, który w jego mniemaniu świadczył o jego poddaniu się woli tych sił i błagał o ich przychylność. Być może miał szczęście, lub był na tyle sprytniejszy od pozostałych, że przekonał ich do skuteczności jego zabiegów.
  Od tego momentu miał już "z górki". By uzasadnić potrzebę dostarczania mu przez plemię pożywienia do ceremoniału religijnego włączył tzw. "ofiarę dla bogów". Początkowo były to części jego pożywienia składane gdzieś w lesie pod "świętym drzewem". Z czasem mięso było spalane w ogniu by bogowie łatwiej je "przyswajali" na jakimś obrzędowym kamieniu ofiarnym. Pierwszy kapłan miał dzieci, które kontynuowały jego dzieło przekazując kapłaństwo, czy też raczej szamaństwo z ojca na syna.

Tak narodziła się wiara i bogowie. Bo bogów było wielu. Jeden pomagał w łowach. Inny kontrolował pogodę, a nawet poszczególne zjawiska pogodowe - jak wiatry, pioruny czy deszcz. Wielobóstwo miało też pozytywny wpływ na "napełnienie żołądka kapłana", bowiem jeżeli nawet polowanie się udało, to zawsze był jakiś bóg do przebłagania dla którego wierni powinni przynosić ofiary. Z czasem kapłani wypracowali cały ceremoniał, który z jednej strony miał przychylnie nastawiać do nich bogów, a z drugiej budzić respekt w plemieniu i obawę przed ich gniewem. Narodziła się celebracja czyli cały proces mistycznego kontaktu kapłana-szamana z bogiem.
  Kapłani stopniowo próbowali wpływać na coraz więcej dziedzin życia. Wznosili modły za szczęśliwe narodziny
w plemieniu (kult płodności), pochówek zmarłych i właściwe zadbanie o "duszę denata". Z tego okresu (paleolit) posiadamy już dość bogatą dokumentacje archeologiczną. Okres ten nazywamy religiami pierwotnymi, chociaż zasadnicze jej założenia wiary już się nie zmieniły do obecnych czasów. W skład religii pierwotnych wchodziło również wiele kultów lokalnych i plemiennych. Każda społeczność wykształcała indywidualne cechy sobie tylko właściwe jeżeli chodzi o wierzenia i ceremoniał. To w sumie nie uległo zmianie na przestrzeni tysiącleci.
 Obecnie też obserwujemy schizmy i lokalne wierzenia niemal we wszystkich religiach. Są to jednak "zewnętrzne cechy" .Bowiem kult zmarłych i ich wpływ na żyjących, ofiary dla bóstw i celebracja sacrum nie uległy zmianie do dnia dzisiejszego.
 Ludzi przybywało - plemiona łączyły się w większe gromady (odn), gdyż podział zadań lepiej wpływał na rozwoj społeczeństw. Powstały osady, a z czasem ośrodki miejskie. Kapłani cieszyli się coraz większym prestiżem, gdyż dziedziczenie wiedzy po ojcu sprzyjało zachowaniu wiedzy i umiejętności. Tym bardziej, że wodzowie się zmieniali, a dowodził zawsze najsilniejszy i najsprawniejszy. Musiał jednak zawsze stać na czele, a to nie dawało mu długiego czasu na przywództwo w grupie. Kapłani tymczasem zawsze bezpieczni i najedzeni stanowili elitę intelektualną plemienia a czasem całych społeczności miejskich.

Tak wykształciła się kultura miejska. Cała wiedza była pielęgnowana i rozwijana przez kapłanów. Każdy następca władcy był przygotowywany przez nauczyciela kapłana do swojej roli w zarządzaniu państwem, czy gminą na lokalnych warunkach. A kapłani wiedzieli jak go ukształtować, by nie tylko był sprawnym administratorem, ale powolnym narzędziem w ich rekach. Tak powstały pierwsze cywilizacje antyczne Mezopotamia i Egipt, które choć rozwijały się niezależnie to jednak utrzymywały ścisłe kontakty handlowe i kulturowe. Kapłani wtedy już stanowili  osobną kastę współpracującą ze sobą niezależnie od granic, a nawet
konfliktów międzypaństwowych. To oni posługiwali się pismem. Byli architektami i najwyższą kadrą urzędniczą w państwie. Międzyrzecze wykształciło osobny pień religii semicko-chamickich.(odn). Z czasem część ludności osiadłej dała początek Zaratusztrianizmowi (Zoroastryzm) i Mitraizmowi, a wędrowne plemiona koczownicze Judaizmowi.

 Od momentu upowszechnienia pisma w środowisku kapłanów mówimy juz o zakończeniu wiar pierwotnych i powstaniu religii. Wiary pierwotne cechowała już wiara w istnienie świata duchowego, zwana animizmem. Słowo to oznacza (łac),oddech, pierwiastek życia, duszę i ducha. Według animistów wszystko co żyje posiada duszę. Posiadają ją także drzew (w nich zamieszkują duchy) oraz słońce i zjawiska atmosferyczne. Z animizmem związany jest kult przodków, zwany manizmem i kult przedmiotów - fetyszyzm. Ślady fetyszyzmu odnajdujemy również w katolicyzmie, jak też pewną formę animizmu związaną z kultem wybranych przedstawicieli wiary (świętymi). W niektórych wiarach pierwotnych praktykowany był kanibalizm (ludożerstwo). Wiązało się to z chęcią przejęcia sił witalnych zjedzonego wroga jak również pewnych jego cech charakteru czy sprawności fizycznej. Kanibalizm był wiec formą rytuału religijnego. Większość kultur pierwotnych wykształciła też totemizm czyli wieź duchową między nimi a określonymi zwierzętami czy roślinami (drzewa). Totemizm  był istotną częścią naszych rodzimych wierzeń słowiańskich przed wprowadzeniem chrześcijaństwa. W religiach pierwotnych występował kult zwierzęcia zwany zoolatrią. Wyznawcy wierzyli, iż bogowie zamieniają się w zwierzęta i tak też byli utożsamiani.

  Kapłani często wprowadzali w wiarach pierwotnych zakazy religijne dotyczące np. kontaktów z członkami innych wspólnot, czy odrzuconych z jakichś powodów członków własnej społeczności. Zakazy dotyczyć mogły również dotykania pewnych przedmiotów, odwiedzania miejsc o określonej porze lub zawsze. Takie zakazy określa słowo tabu. Tabu znajdujemy dzisiaj w postaci zakazu odprawiania nabożeństw przez kobiety. Wielu wyznawców praktykowało kanibalizm, czyli ludożerstwo. Przeważnie było to związane z rytualną formą, związaną z przejmowaniem cech zjedzonego.

 Obrzędy religijne były często odprawiane przez kapłanów będących pod wpływem roślinnych środków halucynogennych ułatwiających wejście w stan transu i kontakt z bogiem. Określamy to jako szamanizm .
  Na poniższym wykresie znajdują się najważniejsze religie i ich czas trwania.